1. İşlemin Özellikleri 

              Lepleme, sertleştirilmiş ve taşlanmış iş parçası yü­zeylerinde büyük parlaklık ve tamlık elde etmek içİn ya­pılan bir işlemdir. Böylece, dikkatlice taşlanmış parçalar­dan özellikle 0,005 mm. den 0.01 mm. ye kadar talaş kaldırarak daha düz, daha hassas ve aşınmaya karşı da­ha dayanıklı yüzeyler elde edilir. Bunun için lepleme alet ve araçlarından faydalanılır. Lepleme aletlerinin el­de ve tezgâhlarda kullanılmaya elverişli olanları vardır.
                Lepleme, taşlanmış yüzeylerde çok küçük hataları düzeltmek, çok iyi bir yüzey kalitesi elde etmek ve birlikte çalışacak iki yüzeyin alıştırılmasını sağlamak amacıyla yapılır. İşlem, abrazif bir malzeme ile düşük hızda ve alçak basınçta gerçekleşir.

Lepleme elle veya mekanik olarak yapılabilir. Elle leplemede toz halinde serbest abrazif tanecikleri; mekanik leplemede birbirine taş şeklinde bağlan­mış abrazif tanecikler kullanılır. Bu bakımdan mekanik lepleme, taşlama veya honlama ile karıştırılabilir. Ancak, taşlamadan farklı olarak lepleme, çok düşük hızda, honlamaya göre farklı takım tipleri ile yapılır.

Elle leplemede abrazif tanecikleri yağ, gres yağı, gaz yağı ve sabunlu su ile karıştırılarak kullanılır. Taneciklerin yağ veya gres yağı ile lepleme macunu; diğerleri ile lepleme sıvısı meydana getirir.

Lepleme işlemi münferit parçalara veya birbiriyle temas halinde bulunan parçalara uygulanabilir. Münferit parça leplemesinde abrazif tanecikleri, lepleme çarkı denilen bir disk ile parça üzerine bastırılır ve meydana gelen sürtünme ile talaş kaldırılır, işlem sırasında çarklar birbirine göre zıt yönde dönerler, parça ise öteleme hareketi yapar. Parçanın öteleme ha­reketi; kafes denilen bir tertibatın, çark eksenlerine göre eksantrik olarak dönmesinden ileri gelir. Kafes ve çarkların döndürme mekaniz­maları ayrıdır. Parçaların üzerine basma kuvveti, genellikle üst çarkın ağırlığı üe meydana getirilir. Lepleme çarkı genellikle yumuşak bir malzemeden yapı­lır, bu şekilde abrazif tanecikleri diskin yüzeyine gömülerek bunu aşındırmazlar. Bu amaçla, yumuşak dökme demir, demir olmayan yumuşak alaşımlar veya demir olmayan malzemeler kullanılır.

Temas halinde bulunan parçaların leplemesinde birbirine göre izafi harekette bulunan parçaların arasına lepleme macunu veya sıvısı ko­nulur, böylece harekete geçirilen abrazif tanecikleri, yüzeylerin işlenmesini sağlarlar. Bu yöntem valf-valf yuvası, segman kullanılmayan silindir-piston, dişli çarklar gibi sistemlerde uygulanır.

Abrazif malzemesi olarak, boyutları 100 ila 1000 arasında bulunan silis­yum karbür, alümina denilen alüminyum oksit, korindon kullanılır.

2. İşlemler

Lepleme ile Ra £ 0,1 mm bir yüzey kalitesi, IT4 ila IT5 arasın­da boyut kalitesi ve 0,02 ila 0,04 mm arasında işleme kalitesi elde edilir. Çeşitli yüzeylerin işlenmesi aşağıda gösterilen şekilde yapılır.

Dış silindirik yüzeylerin işlenmesi, lepleme burcu denilen bir burç veya iki disk arasında yapılabilir, bunun yanısıra puntasız denilen bir yöntem de mevcuttur.

Lepleme burcu ile işlem, esas elle lepleme yöntemidir. Burada parça çapı­na uygun ve işlenecek yüzeyin uzunluğundan daha kısa, yumuşak malzemeden yapılan bir burç kullanılır. Parça bir tornanın aynasına veya dön­mesini sağlayan bir tertibata tutturulur. Kollu bir madrinin iç kısmına yerleştirilen burç, parça üzerine geçirilir ve aralarına lepleme sıvısı veya macu­nu konulur. Parçanın dönmesi ile birlikte, manivelanın yardımı ile burca ileri geri bir hareket vererek işlem gerçekleştirilir.

İki disk arasında lepleme, genellikle bir tezgahta yapılır. Bu amaçla tez­gahın ana miline, dönme yönleri zıt olan, birisi üst diğeri alt iki disk bağlanır. Parçalar, alt diskin üst yüzeyinde bulunan ve diskin eksenine gö­re eksantirik konumda bulunan oluklara yerleştirilir . Şöyle ki, disklerin dönmesi ile parçalar dönmekle beraber ileri geri bir hareket de yapmaktadırlar. Bir çok parçalan aynı anda işleyebilen sistem çok prodüktifdir. Bazı hallerde disklerin yerine lepleme taşları kullanılır.

Puntasız leplemede parça, aynı yönde dönen iki lepleme rulosu arasına yerleştirilir. Ruloların dönmesi ile zıt yönde dönen parçaya sağ-sol bir öteleme hareketi de verilir. Yöntem küçük parçalara uygulanır.

Yukarıda gösterilen yöntemlerin yanısıra, silindirik yüzeyler başka şekilde de işlenebilirler. Burada krank mil iki punta arasına tutturulur ve döndürülür. İş­lenecek yüzeylerin üzerine iki parçanın yardımı ile abrazif taneciklerle kaplı kağıt veya bez bastırılır ve bu şekilde işlem gerçekleştirilir. Soğutmayı sağla­mak için yüzeylerin üzerine sürekli olarak yağ akıtılır.

Düzlemsel yüzeylerin leplemesi elle veya mekanik olarak yapılır. Eli» lepleme, parça sayısının düşük olduğu hallerde kullanılır. Günümüzde düz yü­zeylerinin işlenmesi için daha çok mekanik yöntemler uygulanır. İki lepleme diski kullanılan sistemde, alt disk 40 d/dak ile dönmekte, üst disk ise serbest (yüzer) durumda bulunmaktadır. Parçalar, dış kısmı dişli olan ve adaptör denilen elemanın deliklerine yerleştirilir. Adaptörler sistemin merkezinde bulunan dış dişli çark ile sistemin çevresinde bulunan iç dişli çark arasına monte edilirler, şöyleki, merkez dişlisi, adaptör dişlisi ve çev­resel iç dişli, taşıyıcısı olmayan bir planet mekanizması oluştururlar. Bu mekanizma parçalara dönme ile birlikte bir öteleme hareketi de (40 strok/dak) sağlar. Lepleme malzemesi olarak alüminyum oksit (%10) ve normal lepleme yağı (% 90) kullanılmıştır.

Küresel yüzeyler, iç kısmı küresel olan bir lebleme diski ile işlenir. Bü­yük parçalar için iki işleme yöntemi vardır. Birincisinde parça sabit ve lepleme diski bir krank milin yardımıyla dönme ve eksantrik (planet) bir hareket yap­makta; ikinci durumda parça dönme, yüzer şekilde olan lepleme çarkı ise titreşimli bir hareket yapmaktadır. Genellikle lepleme işlemlerinde ge­reken basınç (2.5...20) N/cm2 civarındadır.

Abrazif Jet ile İşleme

Abrazif jet ile işleme, bir püskürtücüden sıvı veya gaz ile yüksek hızla ta­şınan abrazif taneciklerinde oluşan bir jet ile işleme yöntemidir; jet isabet ettiği yüzeylerden talaş kaldırır. Yöntem çok sert olan germanyum, silisyum, mika, cam ve seramik gibi malzemelerde kullanılır. Genellikle düşük olan kesme kabiliyeti, jet akımının yoğunluğuna ve hızına bağlıdır. Abrazif olarak genellikle boyutları 280...320 arasında bulunan alüminyum oksit ve silisyum karbür kullanılır. Jetin hızı (600... 1000) m/s olup gereken hava basıncı (6...8) bar'dır. Püskürtücü ile işlenen yüzey arasında (50...60) mm ve jet açısı yaklaşık 45° olduğu durumda çok iyi sonuçlar elde edilir. Abrazif taneciklerini taşıyan gaz veya sıvı (su), işlenen yüzeyin soğutulmasını da sağlar. Gaz olarak hava veya azot kullanılır. Oksijenin kullanılmamasına dikkat edilmesi gerekir.

Lepleme Aletleri

Uygun ölçüde ve tamamen düz olarak yapılmış bir lepleme pleyti ile düzlem yüzeyler leplenir. Silindirik malafalarla, delikler ve düz deliği bulunan bileziklerle de, dış silindirik yüzeyler leplenir. Lepleme aletlerini en basiti; elde kullanılmak üzere hazırlanan bakır lamadan yapılmış lepleme eğeleridir. Bunların görevi, gayet küçük farkları gidermek ve ince parlatmaktır.

Çeşitli delik lepleme malafalanndan, a lepleme malafası, hemen hemen boydan-boya yarılır ve genişletmek için bir veya daha fazla vida takılır, b lepleme malafası, matkaplarla kademeli olarak yarısına kadar delinir. Bu deliğe uygun kılavuz çekilir, buraya ucu sivri .bir vida takılır, a malafası gibi b malafası da yarılır ve sivri uçlu vida malafayı genişletir, c kurşunlu lepleme malafası, boydan boya kanal açılmış bir malafanın çevresine istenen çaptan büyük olacak şekilde kurşun dökülerek elde edilir. Kanalın içine gi­ren kurşun bir kama gibi görev yapar. Kurşun, ölçüsünde tornalandıktan sonra bir yanı boyunca yarılır.

Silindirik parçaların leplemesinde, bakır, antimon, beyaz metal veya kır fontton yapılan lepleme bilezikleri kullanılır. Lepleme bilezikleri üzerinde kapatma ve genişletme vidaları vardır, bu lep­leme bileziklerinde, genellikle pirinç, bakır veya fontton yapılmış yarıklı ve yenilenebilir burçlar bulunur.

a daki lepleme bileziğinde, genişletme vidası S ve sıkıştırma (kapatma) vidası T ile gösterilmiştir, b de ise aynı tip lepleme bileziğinin yenilenebilir yarıklı bir B burcu vardır. Buradaki A vidası burcun dönmesini önler.

Bunlardan başka, vida ve somunların leplenmesi için kullanılan lepleme aletleri de vardır.

Fontton yapılan lepleme aletleriyle çok ince ve par­lak yüzeyler elde edilir. Çünkü bunlarla en ince açkı ve yağlama araçları kullanılabilir. Lepleme aleti yapmak için kullanılacak font çok sıkı dokulu ve karıncasız olmalıdır.

Lepleme Maddeleri 

Leplemenin çabuk olması için; krom oksit, demir oksit, korund tozu, cam tozu, elmas tozu vb. maddeler­den faydalanılır. Bunların her biri lepleme aletine ve leplenecek malzemeye göre uygun şekilde seçilmelidir. Bu aşındırıcı maddelerin lepleme aletine sürülecek tutturul­ması için; gaz yağı, zeytin yağı, parafin gibi maddeler kul­lanılır. Yağlama aracı ile karıştırılan aşındırıcı madde­lerin meydana getirdiği karışım, ince tabaka halinde sürülmelidir. Yüksek parlaklık istenen hallerde yağlama maddesi olarak benzinden faydalanılması iyi olur. Çünkü bezin, aşındırıcı dolayısıyla parlatıcı maddeler düzgün yayılmasını sağlar.                             

Lepleme Tekerleri 

Leplemenin verimli olmasi için tekerlerden faydalanılır. Sertleştirilmiş çelik parçaların ön leplemesi için bu tekerlere antimondan yapılmış levhalar yapıştırılır. Bunların üzeri düzeltildikten sonra korund tozu yapıştı­rılır. Bitirme leplemesi için, sert bakırdan yahut perlitik fonttan tekerler yapılmıştır. Bunlarda da parlatma ve yağ­lama maddesi olarak daha önce belirtilenler kullanılır.

Lepleme Makinaları 

İş parçalarının sürekli olarak leplemesinde kullanılan lepleme makinaları genellikle düşey milidirler. Lepleme makinalarının iki farklı tekeri bulu­nur. Bunlardan biri sabit, diğeri de hareketlidir. İki te­ker karşılıklı olarak devirli hareket de alabilir. Her iki. durumda da iş parçası lepleme tekerlerinin arasında ha­reket ettirilerek işlenir. Yuvarlak olan parçalar tekerle­rin hareketinden dolayı sürtünme ve yuvarlanma tesiri­ne uğrar. Tekerler, sık dokulu fontton yapılmıştır. Bun­lar paralel yüzeyli olarak taşlanmış, parlatılmış ve aynı zamanda birbirine güzelce alıştırılmıştır. Alt teker dö­ner, üstteki ise oynak halde konulmuştur. Alt tekere parçalar yerleştirilir. Bunun üzerine de üstteki teker bastırılır. Modern makinalarda üst tekerin baskı hidrolik olarak ayarlanır. İlk ve son lepleme işlemleri için, çeşitli baskılara ayarlamak üzere iş parçaları öze! Tutuculara konur.

Lepleme süresi; bırakılan işleme payına, lepleme maddesine ve tekerlerin baskısına bağlıdır.     

Tutucular 

Çok sayıdaki küçük parçaların leplenmesi için tu­tucular yapılmıştır. Leplenecek parçaların biçimlerine göre şekillendirilirler. İş parçaları boşluk­suz tatlı bir, şekilde bunlara yerleştirilir. Tutucu, iş par­çaları ile beraber, lepleme makinasının tekerleri arasına konur. Tekerlerin ters yönde dönmeleri, iş parçalarının işlenmesini sağlar.

İş parçaları, leplemenin istenildiği gibi olmasını sağlamak için, tutucunun eksenine göre 15° lik bir açı altında yerleştirilir. Tutucuların görevi, lepleme makinasının tekerleri arasında iş parçalarını tutmaktır. Aynı zamanda tekerlerin dönmesi esnasında parçaların her noktasının temas etmesini sağlamaktır.

 
Leplemenin yapılışı 

Lepleme, bir ince işlemedir, iş parçalarıma biçimlerine göre yapılış şekli değişebilir.   Bir burç ve benzeri parçaların leplenmesinde, lepleme malafası kullanılır. Bu malafanın boyu, en az delik boyunun iki kati olmalı ve delik içine sıkı girmelidir. Aksi halde malafa, parçanın biçimini bozar. Lepleme malafasının hızı düşük olmalıdır, örneğin 25 mm. çap için 250 dev/dak. uygundun Kurşunlu lepleme malafaları için daha düşük hızlar kullanılmalıdır.

İş parçası elle tutulur. Başka bir araç ile tutmak gerekirse, sıkma ile biçiminin bozulmamasına dikkat edilir. Parça, malafa boyunca ileri-geri hareket ettirilerek ilk durumuna göre üç kat bir serbestlik elde edildikten sonra, daha çok aşındırıcı madde kullanılır. Delik ağızlarının genişlemesini önlemek için, aşındırıcı madde konduğu ile yağ, malafa üzerindeki yarığın içine konmalıdır. Böylece iş parçası ileri-geri hareket ettirilince, lepleme maddesi merkezden dağıtılmış olur. Ancak lepleme malafasında yeter miktarda aşındırıcı madde bulunmalı ve sık geçme konumu muhafaza edilmelidir. Aşındırıcı maddeci konduğu halde malafa gevşek ise, genişletilmelidir, iş parçasını ölçmeye başlamadan önce, çevre sıcaklığında bulunan gaz yağı içinde temizlemeli ve soğutmalıdır.

Silindirik iş parçalarının leplenmesi için, lepleme bileziklerinden yararlanılır. Bunlar, iş parçasına mümkün olduğu kadar iyi bir şekilde alıştırılmalıdır. Aksi halde, boşluklar nedeniyle lepleme bileziğinin kenarları parçanın biçimini bozar. Silindirik parçaların leplenmesi, deliklerin leplenmesine benzer.

Ölçü lokmaları, mastar parçalan vb. düzlem yüzeylerin leplenmesinde dökümden sonra dinlendirilmiş ve düzlem olarak hassas işlenmiş font lepleme pleytleri kullanılır. Pleyt yüzüne, ince taneli, un gibi aşındırıcı madde ile gaz yağı veya lepleme pastası sürülür. Leplenecek yüzeyin düz olmasını sağlamak için iş parçasına, lepleme pleytinin bütün yüzeyi üzerinde ileri-geri ve dairesel hareketler verilmeli ve ara sıra da parmakların, baskısı ile kendi etrafında dönmesini sağlamalıdır. Pleytin yüzü yapışkan bir durum alınca, gaz yağı ile temizlemelidir, iş parçasına uygulanacak bitirme işlemi için, pleyt silinerek kurutulur ve temizlenir. Daha sonra gaz yağı ile kuru olarak lepleme yapılır. 

İstenen yüzey kalitesini verecek miktarda lepleme maddesi, temizlenmiş pleyt yüzeyine sürülmelidir.  

Leplemenin Uygulandığı Yerler 

Hassas, olarak taşlanmış çeşitli düzlem yüzeyler ve yuvarlak iş parçaları, konik ve profilli parçalar, kontrol aletlerinin kontrol yüzeyleri (çatal ve tampon mastarları, Johanson mastarları vb.) leplenir. Yumuşak malzemelerin leplenmesinde çok düzgün yüzey meydana getirilemez. Çünkü, lepleme esnasında ince çizgiler meydana gelir.

Seramik ve cam da leplenir. Yalnız plastik malzeme­ler leplenemez. Dişli çarklar, sonsuz vida ve çarkı, hassas vida ve somunlar vb. leplenir. Dişli çarklar leplenmeden önce, diş profillerini dikkatlice kontrol etmek gerekir.